رشت- رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان، با اشاره به کمبود بی‌سابقه بارش‌ها در فصل پاییز، لایروبی آب‌بندان‌ها را به عنوان راهکاری اساسی برای ذخیره‌سازی آب و مقابله با چالش‌های پیش‌رو در این استان پربارش اما متاثر از تغییرات اقلیمی مطرح کرد. صالح محمدی، در نشست اخیر شورای اداری رشت، بر لزوم تقویت زیرساخت‌های آبی استان به منظور تضمین امنیت غذایی و پایداری کشاورزی تاکید کرد.
اهمیت حیاتی لایروبی آب‌بندان‌ها در مواجهه با کم‌بارشی
صالح محمدی در اظهارات خود تأکید کرد که با توجه به آمار نگران‌کننده کاهش بارندگی در پاییز امسال، که آن را "بی‌سابقه" توصیف کرد، لایروبی آب‌بندان‌ها به ظرفیتی بی‌بدیل برای ذخیره‌سازی آب تبدیل شده است. این اقدام نه تنها به افزایش حجم قابل ذخیره‌سازی آب کمک می‌کند، بلکه کیفیت آب را نیز بهبود بخشیده و آماده‌سازی مناسبی برای نیازهای آبی کشت و کار آتی، به‌ویژه برنج که محصول اصلی کشاورزی گیلان است، فراهم می‌آورد. کم‌بارشی در فصلی که انتظار می‌رود سفره‌های آب زیرزمینی و سطحی تغذیه شوند، زنگ خطری جدی برای کشاورزی منطقه است و ضرورت توجه فوری به زیرساخت‌هایی مانند آب‌بندان‌ها را دوچندان می‌سازد.
دستاوردهای گذشته و چالش‌های حال در مدیریت آب گیلان
رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان، ضمن یادآوری موفقیت‌های سال زراعی اخیر، از افزایش پنج درصدی محصول برنج با وجود تغییرات اقلیمی خبر داد. وی این دستاورد را نتیجه مدیریت صحیح منابع آبی، ورود موثر شورای حفاظت آب و التزام کشاورزان به تقویم زراعی دانست. با این حال، وی به سرعت به کاستی‌ها و چالش‌های پیش‌رو اشاره کرد و از روند نزولی لایروبی آب‌بندان‌ها طی سالیان اخیر ابراز نگرانی کرد. اوج این عملیات در سال ۱۳۹۸ با لایروبی ۱۴۳۲ هکتار بود که به دلیل کاهش شدید اعتبارات (تا ۴۰ میلیارد تومان)، این میزان به ۱۸۶ هکتار در سال‌های اخیر کاهش یافته است. محمدی با اشاره به آغاز لایروبی انهار، تحقق اعتبارات لازم را برای تداوم و گسترش این پروژه‌ها حیاتی دانست. این کاهش چشمگیر در عملیات لایروبی، ظرفیت استان را در مواجهه با خشکسالی‌های احتمالی آتی به شدت تضعیف می‌کند.
لایروبی آب‌بندان‌ها: راهکاری پایدار برای امنیت آبی کشاورزی گیلان
آب‌بندان‌ها، گودال‌های طبیعی یا مصنوعی در مناطق کم‌ارتفاع و ساحلی گیلان هستند که در طول فصول پربارش، آب را ذخیره کرده و در فصول خشک برای آبیاری شالیزارها و تأمین آب مورد نیاز کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این سازه‌های سنتی، در حقیقت، بخشی جدایی‌ناپذیر از اکوسیستم کشاورزی و معیشت مردم این منطقه محسوب می‌شوند. لایروبی آب‌بندان‌ها به معنای حذف رسوبات، گل و لای و پوشش گیاهی اضافی از کف و دیواره‌های این مخازن است که منجر به افزایش عمق و حجم ذخیره‌سازی آب می‌شود. این عمل نقش کلیدی در مدیریت پایدار منابع آبی دارد و مزایای متعددی به همراه دارد:
افزایش چشمگیر ظرفیت ذخیره‌سازی آب، که در شرایط کم‌بارشی و خشکسالی‌های فصلی حیاتی است.
بهبود کیفیت آب ذخیره‌شده و کاهش تبخیر سطحی، که به بهره‌وری بیشتر آب منجر می‌شود.
حفظ و تقویت اکوسیستم‌های آبی محلی و تنوع زیستی مرتبط با این تالاب‌های کوچک.
محمدی همچنین با اشاره به آمادگی جهاد کشاورزی برای اجرای پروژه‌های مرتبط، یادآور شد که متولی اصلی مدیریت منابع آبی، اداره آب منطقه‌ای است و همکاری و هماهنگی میان نهادهای مختلف برای مقابله با بحران کم‌بارشی ضروری است. این هماهنگی می‌تواند به تخصیص بودجه پایدار و اجرای موثرتر طرح‌های حیاتی لایروبی آب‌بندان‌ها کمک کند و استان را برای تامین آب مورد نیاز کشت برنج و سایر محصولات کشاورزی در فصول آینده آماده سازد.
با توجه به چالش‌های اقلیمی پیش‌رو و وابستگی شدید اقتصاد گیلان به کشاورزی، به‌ویژه کشت برنج، تأمین اعتبارات و تسریع در روند لایروبی آب‌بندان‌ها نه تنها یک ضرورت مقطعی، بلکه یک سرمایه‌گذاری بلندمدت برای حفظ امنیت آبی و غذایی استان محسوب می‌شود. همگرایی دستگاه‌های ذیربط و حمایت از کشاورزان در رعایت الگوهای صحیح کشت، می‌تواند گیلان را در برابر نوسانات اقلیمی مقاوم‌تر سازد و پایداری منابع آبی و کشاورزی آن را تضمین کند.