اصفهان، شهر گنبدهای فیروزه‌ای و نگارخانه‌های زنده تاریخ، در ۲۵ آبان ماه سال ۱۳۶۱، جلوه‌ای متفاوت و ماندگار از هویت خویش را به نمایش گذاشت. این روز که با تشییع پیکرهای مطهر ۳۷۰ شهید والامقام عملیات محرم همراه بود، تنها یک واقعه تلخ نبود، بلکه نقطه‌ای تعیین‌کننده در ثبت حماسه ۲۵ آبان اصفهان به‌عنوان نمادی از ایثار و مقاومت ملی در دوران دفاع مقدس به شمار می‌رود. این رویداد تاریخی، شهر اصفهان را از یک مرکز فرهنگی و هنری، به نمادی بی‌بدیل از پایداری و همبستگی مردمی در اوج بحران‌های جنگ تحمیلی تبدیل کرد.
[لینک تصویر: 
]
حماسه ۲۵ آبان ۱۳۶۱: روزی که اصفهان قلب مقاومت ایران شد
در اوج سال‌های جنگ تحمیلی و در شرایطی که کشور زیر شدیدترین فشارهای نظامی و اقتصادی قرار داشت، اصفهان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز پشتیبانی جبهه‌ها، نقش محوری ایفا می‌کرد. پس از عملیات غرورآفرین محرم که در آبان ۱۳۶۱ در جبهه‌های جنوب به وقوع پیوست، خبر شهادت صدها نفر از رزمندگان این دیار، شهر را در بهت فرو برد. عملیات محرم، با هدف تصرف بلندی‌های مهم منطقه و قطع جاده العماره-بصره انجام شد و گرچه با موفقیت‌هایی همراه بود، اما تلفات سنگینی نیز برای رزمندگان به همراه داشت. اصفهان در آن سال‌ها، با تقدیم بالاترین آمار شهدا نسبت به جمعیت در سطح کشور، به کانون ایثار و همبستگی ملی بدل گشت و حماسه ۲۵ آبان ۱۳۶۱ اصفهان گواهی بر این مدعاست که این شهر، نه فقط با آجر و کاشی، بلکه با خون و ایمان رزمندگانش، هویت مقاومت خود را تثبیت کرد.
تشییع شهدای عملیات محرم؛ تجدید بیعتی ماندگار با ایثار و پایداری
تصور خیابان‌های شهر اصفهان در آن روز تاریخی، حتی پس از دهه‌ها، دشوار است. خیابان‌هایی که به جای فرش، با پیکرهای ۳۷۰ لاله پرپر شده فرش شدند و موج جمعیت عزادار که با اشک و صلوات، حماسه‌ای فراموش‌نشدنی را رقم زدند. مادرانی که با صلابت، داغ فرزندان خود را به سینه می‌فشردند اما لحظه‌ای از اراده‌شان کاسته نمی‌شد و نوجوانانی که در میان حزن و اندوه، پیمان ادامه راه شهدا را می‌بستند. این مراسم باشکوه، فراتر از یک سوگواری صرف بود؛ این روز، به معنای واقعی کلمه، تجدید بیعتی ملی با آرمان‌های انقلاب و اسلام بود.
نقش زنان اصفهانی در این حماسه ایثار نیز برجسته و مثال‌زدنی است. آن‌ها نه‌تنها در صف اول عزاداران حضور داشتند، بلکه در پشت جبهه، در بیمارستان‌ها، پایگاه‌های بسیج و فعالیت‌های فرهنگی، ستون اصلی مقاومت شهر بودند و با صبر و ایمان خود، روحیه ایستادگی را در جامعه زنده نگه داشتند و از فروپاشی عاطفی شهر جلوگیری کردند.
اصفهان؛ از شهرت جهانی تا دارالشهدا: ریشه‌های فرهنگی حماسه ایثار
چرا اصفهان تا این حد در رویداد ۲۵ آبان ماه سال ۶۱، یکتا و متمایز شد؟ این ویژگی ریشه در عوامل متعددی دارد که هویت تاریخی و فرهنگی این شهر را شکل داده است:
روحیه عمیق دینی و مذهبی: مردم اصفهان، همواره به پایبندی به اصول دینی و ارزش‌های اسلامی شناخته شده‌اند که این امر، زمینه را برای ایثار و جانفشانی فراهم آورد و آن‌ها را به سمت جبهه‌های حق علیه باطل سوق داد.
انسجام اجتماعی و بسیج مردمی قوی: وجود تشکل‌های قوی مردمی و روحیه همبستگی اجتماعی، امکان مدیریت بحران و حمایت بی‌دریغ از جبهه‌ها را فراهم ساخت؛ از کمک‌های مالی و لجستیکی تا اعزام نیروهای داوطلب.
این عوامل در کنار مدیریت هوشمندانه بحران توسط رهبران محلی، اصفهان را به یک جریان قدرتمند در پشتیبانی از جنگ تبدیل کرد و باعث شد این شهر نه تنها از بار سنگین شهادت خم به ابرو نیاورد، بلکه با افتخار عنوان «دارالشهدا» را به خود اختصاص دهد.
میراث حماسه ۲۵ آبان برای نسل امروز اصفهان
امروز، پس از گذشت بیش از چهار دهه، این پرسش مطرح است که چگونه می‌توان میراث حماسه ۲۵ آبان اصفهان را برای نسل‌های جدید حفظ و بازتولید کرد؟ کارشناسان معتقدند این روز باید به‌عنوان یک "سرمایه اجتماعی" ارزشمند مورد توجه قرار گیرد. جوان امروز نیاز دارد تا بداند هویت شهرش تنها در بناهای تاریخی و هنر فاخر خلاصه نمی‌شود، بلکه در تاریخ پر افتخار مردان و زنانی نهفته است که برای ارزش‌های والای انسانی و ملی ایستادگی کردند. بازخوانی این حماسه از طریق زبان هنر و رسانه، از جمله ساخت فیلم‌های مستند، پویانمایی و روایت‌های خلاقانه اجتماعی، می‌تواند این درس‌های بزرگ را به شکلی مؤثر به مخاطب امروز منتقل سازد و پیوند میان گذشته و حال را مستحکم‌تر کند. این انتقال فرهنگی، ضامن حفظ ارزش‌های ایثار و مقاومت در جامعه خواهد بود.
۲۵ آبان ماه، در تقویم رسمی کشور به‌عنوان «روز اصفهان» نامگذاری شده است، اما در حافظه جمعی مردم، این روز فراتر از یک عنوان است؛ روز «عزت، ایمان و ایثار» است. این حماسه نه تنها اصفهان را به نمادی از مقاومت تبدیل کرد، بلکه الگویی ماندگار از وحدت ملی و همبستگی اجتماعی را در سخت‌ترین شرایط به نمایش گذاشت. اصفهان امروز، میراث‌دار همان روحیه ایستادگی است؛ شهری که با درس گرفتن از گذشته درخشان خود، راه را برای آینده‌ای روشن‌تر هموار می‌سازد و به جهانیان نشان می‌دهد که فرهنگ ایثار و شهادت، همواره در تار و پود این دیار جاری است.